Συμπτώσεις

"193

Το 1982 ο Μίλτον Φρίντμαν έγραψε το ακόλουθο απόσπασμα που άσκησε με­γάλη επιρροή και συνοψίζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το δόγμα του σοκ: «Μόνο μια κρίση -είτε είναι είτε απλώς εκλαμβάνεται ως πραγματική- οδηγεί σε πραγματικές αλλαγές. Όταν ξεσπάει μια κρίση, οι δράσεις που αναπτύσ­σονται εξαρτώνται από τις περιρρέουσες ιδέες. Πιστεύω ότι αυτή πρέπει να εί­ναι η βασική λειτουργία μας: να αναπτύσσουμε εναλλακτικές πολιτικές που θα αντικαταστήσουν τις υπάρχουσες, να τις διατηρούμε ζωντανές και διαθέσιμες, έως ότου το πολιτικά αδύνατον καταστεί πολιτικά αναπόφευκτο».³³ Το από­σπασμα αυτό θα γινόταν ένα είδος τελετουργικά επαναλαμβανόμενης προσευ­χής για το νεοφιλελεύθερο κίνημα στη νέα δημοκρατική εποχή. Ο Άλαν Μέλτζερ επεξεργάστηκε περαιτέρω αυτή τη συλλογιστική: «Οι ιδέες είναι εναλλα­κτικές λύσεις που περιμένουν μια κρίση για να χρησιμεύσουν ως καταλύτες αλ­λαγών. Το μοντέλο επιρροής του Φρίντμαν συνίστατο στη νομιμοποίηση των ιδεών προκειμένου αυτές να καταστούν ανεκτές και να θεωρηθεί ότι αξίζει τον κόπο να εφαρμοστούν όταν εμφανιστεί η ευκαιρία».³⁴

Το είδος της κρίσης που είχε κατά νου ο Φρίντμαν δεν ήταν στρατιωτική, αλλά οικονομική. Αυτό που εννοούσε ήταν πως, υπό φυσιολογικές συνθήκες, οι οικονομικές αποφάσεις λαμβάνονται στη βάση μιας διελκυστίνδας ανάμε­σα σε αντικρουόμενα συμφέροντα: Οι εργαζόμενοι επιθυμούν θέσεις εργασί­ας και αυξήσεις, οι ιδιοκτήτες επιδιώκουν χαμηλούς φόρους και χαλαρές ρυθ­μίσεις, και οι πολιτικοί προσπαθούν να επιτύχουν μια ισορροπία ανάμεσα σε αυτές τις αντικρουόμενες δυνάμεις. 

Ωστόσο, αν ξεσπάσει μια οικονομική κρί­ση και είναι αρκετά σοβαρή (η κατάρρευση ενός νομίσματος, ένα κραχ στην αγορά, μια μείζων ύφεση), επισκιάζει όλα τα άλλα και οι ηγέτες είναι ελεύθε­ροι να κάνουν ό,τι είναι αναγκαίο -ή ισχυρίζονται πως είναι αναγκαίο- εν ονό­ματι της αντιμετώπισης μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Κατά μία έννοια, οι κρίσεις είναι περίοδοι αναστολής της δημοκρατίας - κενά στο συνηθισμένο πολιτικό βίο, κατά τη διάρκεια των οποίων δε φαίνεται να υφίσταται η ανάγκη για συγκατάθεση και συναίνεση."

(Σελ. 193) Από το βιβλίο της NAOMI KLEIN με τίτλο ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΟΥ ΣΟΚ
Εκδόσεις ΑΑ ΛΙΒΑΝΗ